In het gisteren verschenen rapport Weten is nog geen doen, geeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aan dat de overheid teveel van de burger verwacht en doet zij aanbevelingen tot verbetering.

De overheid heeft te hoge verwachtingen van wat de burger, (laag- én hoog opgeleid) aankan. In haar gisteren verschenen rapport, Weten is nog geen doen, geeft de WRR aan dat de overheid bij het maken van wetten en beleid meer rekening moet houden met het ‘doenvermogen’ van de burger. Er blijkt volgens de WRR een flink gat te zijn tussen wat de overheid verwacht en wat burgers voor elkaar krijgen.
De overheid stelt flinke eisen aan de zelfredzaamheid van de burger, zeker op het gebied van werk, persoonlijke financiën en gezondheidszorg. Het blijkt dat lang niet iedereen daarmee om kan gaan en al helemaal niet in stressvolle omstandigheden. Velen slagen er dan niet in het hoofd koel te houden. De WRR pleit voor proefprojecten om vast te stellen wat ingrijpende gebeurtenissen zoals werkloosheid, het krijgen van een kind en echtscheiding met de mentale gezondheid van burgers doen. Ook moet worden onderzocht hoe de stress die dit oplevert, kan worden beperkt. Juist in moeilijke situaties verliezen veel voorheen zelfredzame mensen het overzicht, waardoor ze beslissingen uitstellen of de verkeerde keuzes maken en in de problemen komen.
Veel problemen komen voort uit de geautomatiseerde processen van de overheid. Zo kunnen boetes flink oplopen als ze niet tijdig betaald zijn. De WRR pleit er voor om bij het opleggen van boetes eerst te kijken of er sprake is van niet willen of niet kunnen betalen. Burgers moeten ook de ruimte krijgen om fouten te herstellen. Dat vergroot volgens de WRR de legitimiteit van de overheid en het vertrouwen van de bevolking in politiek Den Haag.
Tenslotte kan Den Haag helpen de keuze druk te verkleinen door niet alleen brieven te sturen, maar ook te helpen de beste keuze te maken. Dat kan bijvoorbeeld door alvast die punten aan te vinken, die voor de betreffende burger vermoedelijk de beste keuze is of door ongewenste keuzes zo beperkt mogelijk te maken.
Volgens de WRR moet politiek Den Haag dan ook zeer terughoudend zijn met het bieden van grote keuzevrijheden op het gebied van essentiële financiële voorzieningen, zoals pensioen en verzekeringen tegen ziektekosten en arbeidsongeschiktheid.

Nico van Scheijndel

25 april 2017